Cụ thể, Luật sửa đổi lần này bỏ hình phạt tử hình đối với 08 tội danh là: (1) Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; (2) Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; (3) Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; (4) Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược; (5) Tội gián điệp; (6 Tội vận chuyển trái phép chất ma túy; (7) Tội tham ô tài sản; (8) Tội nhận hối lộ.

Bên cạnh đó, bổ sung tội danh “Tội sử dụng trái phép chất ma túy” (Điều 256a) theo hướng xử lý đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy.

Cập nhật danh mục chất ma túy trong các cấu thành tội phạm: Luật đã bổ sung Ketamine và Fentanyl – hai loại ma túy tổng hợp nguy hiểm, đang bị lạm dụng với tốc độ gia tăng nhanh – vào cấu thành của 05 tội phạm về ma túy. Đây là phản ứng chính sách kịp thời nhằm nâng cao khả năng nhận diện và xử lý các hành vi liên quan đến ma túy tổng hợp, đồng thời bảo đảm tính đồng bộ với danh mục chất ma túy do Chính phủ ban hành.

Điều chỉnh tiêu chí định khung hình phạt trong tội gây ô nhiễm môi trường: Luật sửa đổi đã điều chỉnh ngưỡng thông số kỹ thuật môi trường vượt chuẩn dùng làm căn cứ xử lý hình sự “Tội gây ô nhiễm môi trường” (Điều 235) theo hướng hạ thấp. Điều này giúp loại bỏ khoảng trống pháp lý khi mà nhiều hành vi gây ô nhiễm nghiêm trọng nhưng chưa đủ ngưỡng để bị xử lý hình sự, chỉ bị xử phạt hành chính. Sự thay đổi này được kỳ vọng góp phần nâng cao tính chủ động trong bảo vệ môi trường, thúc đẩy doanh nghiệp và cá nhân tuân thủ nghiêm túc các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về bảo vệ môi trường.

Ngoài ra, nâng mức phạt tiền và hình phạt tù đối với một số tội danh trọng điểm: việc tăng gấp đôi mức phạt tiền đối với 24 tội danh, chủ yếu trong lĩnh vực hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm và tham nhũng nhằm thể hiện tinh thần mạnh mẽ trong việc nâng cao tính răn đe; cùng với đó, Luật cũng tăng mức hình phạt tù tại 08 điều luật tập trung vào các nhóm tội về môi trường, ma túy, an toàn thực phẩm nhằm nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật và đảm bảo xử lý nghiêm minh đối với các hành vi gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe, tính mạng và môi trường sống của cộng đồng.

Ngoài ra, Luật sửa đổi còn có một số điểm mới trong quy định chuyển tiếp và áp dụng pháp luật hình sự: đối với các luật có liên quan, Luật sửa đổi năm 2025 cũng quy định rõ ràng và nhân văn về hiệu lực thi hành và xử lý chuyển tiếp, phù hợp với nguyên tắc có lợi cho người phạm tội trong luật hình sự hiện đại cũng như thống nhất với cơ cấu, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Theo đó, trường hợp người phạm tội đã bị kết án tử hình nhưng chưa thi hành án, nếu rơi vào một trong các nhóm tội danh được khôi phục hoặc sửa đổi, sẽ được chuyển hình phạt tử hình thành chung thân, đồng thời được xem xét giảm án nếu đáp ứng điều kiện về khắc phục hậu quả. Trường hợp hành vi phạm tội xảy ra trước ngày 01/7/2025 nhưng bị phát hiện, điều tra, truy tố sau thời điểm đó, sẽ áp dụng quy định có lợi của luật mới. Luật cũng giao Tòa án nhân dân tối cao phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức rà soát toàn bộ các trường hợp có thể điều chỉnh hình phạt để thực hiện đúng theo luật mới…/.

Phòng PB&THPL